Veldbloemen zijn bloemen die in het wild groeien. Door de omgeving waarin ze voorkomen, onderscheiden ze zich van tuinbloemen en snijbloemen. Zo is het ook met de kunstwerken onder de titel ‘Veldbloemen’. Ze kenmerken zich door zonder aankondiging in je omgeving tevoorschijn te komen en te bloeien. Vaak staan ze wat meer afgezonderd, zowel in tijd als in relatie tot andere werken. Ze kunnen het startpunt vormen voor een serie werken die – meer gecultiveerd en met een vooropgezet plan – uit deze veldbloem voortkomen.
Lost in Terminal
Lost in Terminal (16,17-10-2009 JFK New York) – deel 1 / kranten, tijdschriften, boeken, metaal / 35x31x12cm / 2009
Terugvliegend vanuit Miami naar Amsterdam maakte ik een overstap op het John F. Kennedy vliegveld in New York. Mijn vervolgvlucht zou vertrekken vanaf een gate in dezelfde terminal. Bij aankomst bij de gate bleek deze slechts in gebruik te zijn als opstappunt voor een bus naar een terminal aan de andere kant van het vliegveld. Maar zo laat op de avond reed de bus niet meer.
Bij navraag bleek er een lokale metro te zijn die buiten en aan de andere kant van de terminal vertrok. Deze was echter net vertrokken. Hollend en hijgend kwam ik uiteindelijk een half uur voor vertrek bij de vertrekbalie naar Nederland. Hier kreeg ik te horen dat ik te laat was, dat mijn bagage alsnog zou worden uitgeladen en dat het vliegtuig door mijn toedoen misschien wel vertraging zou oplopen. Tsja.
Ik meldde me bij de dichtstbijzijnde lokale balie, waar ik een dame vertelde wat me was overkomen. ”Oh, this happens all the time”, zei ze en ze schreef op mijn ticket ’Lost in Terminal’. Glimlachend gaf ze me een ticket voor de volgende dag.
Toen gebeurde er iets raars. Het leek alsof ik opeens extra tijd had gekregen. Verkeerde ik zojuist nog in een ren- en vliegmodus, nu zat ik in een soort tijdscapsule, een vertraagd, langdurend intermezzo tijdens mijn beweging van A naar B. Alsof de beweging tijdelijk was gestold en ik rustig om me heen kon kijken om wat dan ook te gaan doen.
De boeken, tijdschriften en kranten die ik kocht en las gedurende dit intermezzo zijn bewaard gebleven. Mijn ‘tussentijd’ werd gevuld met romanfiguren, non-fictie, verhalen, nieuws en foto’s uit:
The Miami Herald, 16-10-09
USA Today, 16-10-09
Financial Times, 16-10-09
The Wall Street Journal, 16-10-09
The New York Times, 17-10-09
Newsweek Special, The Last Brother, Edward M. Kennedy, 1932-2009, 17-10-09
The Lost Symbol, door Dan Brown, 2009
Confessions of an Economic Hitman, door John Perkins, 2004
De Masai zijn zeer bedreven in het langdurig staan op één been. Zo geven ze tijdens het hoeden van hun vee hun benen beurtelings rust.De Masai is de naam van een nomadenvolk dat leeft op de grens van Tanzania en Kenya. Traditioneel houden de Masai vee. Ze eten voornamelijk vlees en melk van hun koeien, geiten en schapen. Het zou gemakkelijk zijn wanneer onze benen over een paar dubbelvoeten of driedubbelvoeten konden beschikken, zoals veel dieren ruim gespreide tenen hebben. Daarmee zou het veel eenvoudiger worden om stabiel op één been te blijven staan. Hoe zouden meervoetige personen lopen en hoe zouden hun schoenen er uitzien? Instappers voor een menselijke vorm van T. rex?
2e Leven van een kerstboom
2e leven van een kerstboom – kern / kerstboom, metaal / 160x25x12cm / 2016
2e leven van een kerstboom - conus / kerstboom, hout, stoelpoten / 80x80x195cm / 2006
Kerstbomen: massaal gekapt in de bloei van hun jeugd om het hoogtepunt op ons eindejaarsfeestje te zijn. In Nederland worden voornamelijk sparren en dennen als kerstbomen gebruikt. Na een paar weken worden ze weer massaal afgedankt. Verlaten liggend langs de weg getuigen ze van een feestje waarvan ze even het middelpunt waren. Pronken mochten ze, met engelenhaar, kaarsjes en glitters en ze hingen vol glimmende, gouden ballen. In het atelier rusten ze eerst een jaar uit, totdat ze ‘weten’ wat er nog van ze kan worden.
Nagels
zonder titel (nagels) / plastic nagels, rubber / maat / 2003
In de hitte van het liefdesspel haalde ze haar hand met gespreide vingers over mijn rug. Verlekkerd trok ze met haar net geverfde nagels een dieprood spoor.
De tijd heeft de neiging zijn eigen gang te gaan. Soms gaat hij zo langzaam dat er geen eind aan lijkt te komen, dan weer gaat hij er snel vandoor en glipt hij je door de vingers. Soms zou je maar wat graag een deel van je tijd weggeven opdat alles sneller gaat, op andere momenten kan het niet langzaam genoeg gaan en zou je graag extra tijd hebben.
Dit is mijn brood / zelfgebakken brood, ijzer / 80x90x15cm / 1992
“Neemt en eet, dit is mijn Lichaam.” Als kleine misdienaar heb ik onze dorpspastoor deze woorden vaak horen zeggen tijdens de mis. Ze vormden het hoogtepunt van de katholieke mis waarbij werd opgeroepen samen te komen rond brood en wijn. Vele jaren later liet ik voor mijn docenten op de kunstacademie een krentenwegge bakken bij de presentatie van bovenstaand beeld. Ik bood het aan met de woorden “Neemt en eet, dit is mijn kunst.”Krentenwegge is een typisch Twentse lekkernij die van oudsher werd geserveerd als geboortegebak tijdens het ‘kroamschudden’ (kraamvisite). Het bevat veel krenten en soms rozijnen en sukade. Krentenwegge is niet alleen bekend vanwege z’n uitstekende smaak, maar zeker ook vanwege de bijzonder grote afmetingen van het baksel.
Deze krentenwegge werd gebakken in een zelfgemaakte broodmal, net als de lange en brede broden uit dit werk.
Presentatie van Dit is mijn brood door het aanbieden van krentenbrood
Dit is ons brood / geweven en gebakken stokbroden / 50x75x10cm / 1995
Mijn vroegere Franse geliefde woonde en werkte in een klein dorp in Frankrijk. Vaak was ik wekenlang bij haar te gast. Kunst en eten kwamen dan vaak en gemakkelijk samen. Met de lokale bakker waar ik ’s ochtends ons stokbrood haalde, raakte ik hierover in gesprek. Samen hebben we in zijn bakkerij een nieuwe versie van Dit is mijn brood gemaakt: vervlochten stokbroden. Een vrije Franse variatie op het rechte en strakke Nederlandse brood in Dit is mijn brood.
Zien - de dia's
Afbeeldingen voor installatie Zien / diaprojectoren, dia’s, reflecterend bord, mechanische installatie / 600x400x50cm / 1990 / foto’s MB
De installatie Zien bestond uit een reflecterend bord van 80 bij 120 centimeter dat zich horizontaal en verticaal bewoog in een imaginair vlak van ongeveer 6 bij 4 meter. Binnen dit vlak werd een aantal beelden geprojecteerd waarvan alleen het deel dat op het witte bewegende bord viel duidelijk te zien was. De beweging van het bord vormde een door mij aangestuurde ‘dans’ die een uitsnede uit de projecties tot leven bracht.
Afbeeldingen voor installatie Zien / diaprojectoren, dia’s, reflecterend bord, mechanische installatie / 600x400x50cm / 1990 / foto’s MB
De projecties lieten afbeeldingen zien van theatrale composities met geschminkte mensen. Mijn installatie Zien werd gemaakt naar aanleiding van het boek Hierheen naar de gaskamer, dames en heren van de Poolse schrijver Tadeusz Borowski.Tadeusz Borowski (Zjytomyr, 12 november 1922 – Warschau, 3 juli 1951) was een Pools schrijver, dichter en Holocaust-overlever.
“Ik maak me energiek van het raam los, alsof ik een touw, dat mij vastbindt, verbreek, en ga aan mijn schrijfbureau zitten met het gevoel dat ik alweer tijd heb verloren die nimmer zal terugkeren; uit een lade haal ik lang daarin bewaarde papieren en aangezien de wereld vandaag nog niet is vergaan, leg ik de onbeschreven vellen zorgvuldig op het bureau en met half gesloten ogen tracht ik in mijzelf een teder gevoel van vriendschap terug te vinden voor de arbeiders bij de tramrails, voor de boerenvrouwen met de vervalste room, voor de goederentreinen, voor de donker wordende hemel boven de ruïnes, voor de voorbijgangers in de laan en voor de nieuwe vensterposten, zelfs voor mijn vrouw die de borden afdroogt – en met een grote intellectuele inspanning tracht ik de ware zin te vatten van de aanschouwde dingen, gebeurtenissen en mensen. Want ik wil een groots, onvergankelijk episch werk schrijven, dat deze niet vergaande, moeilijke, als uit steen gehouwen wereld waardig zal zijn. (Tadeusz Borowski) Bron: Hierheen naar de gaskamer, dames en heren, Tadeusz Borowski, De Arbeiderspers, 1980. Oorspronkelijke titel Wybór opowiada?, 1947 Meer lezen over Tadeusz Borowski.
Borowski werd geboren in het toentertijd tot de Sovjet-Unie behorende Zjytomyr. Als lid van de Poolse minderheid werden zijn ouders, die een boekhandel dreven, in 1926 naar Karelië verbannen. Tadeusz' moeder werd in hetzelfde jaar weer verbannen naar Siberië. Door bemiddeling van het Rode Kruis kon Borowski in 1932 met zijn broer naar Polen emigreren. Na de vrijlating van zijn moeder werd het gezin in 1934 herenigd in Warschau.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog volgde Borowski colleges op de toen clandestiene Universiteit van Warschau. In die periode publiceerde hij ook zijn eerste gedichtenbundel, Gdziekolwiek ziemia (1942, Overal de aarde), die werd verspreid op stencilpapier.
In 1943 werd Borowski gearresteerd en tewerkgesteld in Auschwitz waar hij na het oplopen van een longontsteking uiteindelijk in het kampziekenhuis belandde. Hij was er getuige van de aftocht van nieuw aangekomen gevangenen naar de gaskamers. In 1944 werd hij gedeporteerd naar Dachau, waar hij op 1 mei 1945 door de Amerikanen werd bevrijd.
Na de oorlog verwerkte Borowski zijn kampervaringen in een aantal gedichten en verhalen. Het meest bekend werd zijn verhalenbundel Po?egnanie z Mari? en andere (1947, Nederlandse vertaling: Hierheen naar de gaskamer, dames en heren. In 2005 herdrukt als Stenen wereld: verhalen uit het kamp). In het titelverhaal (letterlijk: Afscheid van Maria) wacht een groep gevangenen in Auschwitz op een volgend gevangenentransport, in de hoop dat het ‘uitladen’ hen extra voedsel zal opleveren. Door op een emotieloze manier te beschrijven hoe mensen in dit soort extreme situaties handelen, laat Borowski zien hoe iedereen die bij de kampen betrokken was, ontmenselijkt werd.
Na de oorlog werd Borowski een aanhanger van het communisme, omdat hij meende dat dit de beste garantie bood opdat de gruwelen van het naziregime nooit meer herhaald zouden worden. Hij werd een fervent pleitbezorger van het socialistisch realisme in zijn land. Toen hij constateerde dat ook in naam van het communisme ernstige wreedheden werden gepleegd, raakte hij gedesillusioneerd en geraakte in een depressie. Als overlever van Auschwitz en Dachau maakte hij op 28-jarige leeftijd in 1951 een einde aan zijn leven door vergassing. (bron: Wikipedia)
Afbeeldingen voor installatie Zien / diaprojectoren, dia’s, reflecterend bord, mechanische installatie / 600x400x50cm / 1990 / foto’s MB
De installatie Zien werd getoond in samenhang met het theaterstuk Tadeusz, dat op hetzelfde boek was gebaseerd. Zonder tekst of muziek en met alleen het piepende geluid van het 'dansende' bord bracht Zien de beklemming over van de schrijver en zijn onderwerp.
Afbeeldingen voor installatie Zien / diaprojectoren, dia’s, reflecterend bord, mechanische installatie / 600x400x50cm / 1990 / foto’s MB
De installatie Inkijk was onderdeel van de multi-installatie ‘open huis’ georganiseerd door Liesje Smolders. Toen zij vanwege sloop en nieuwbouw na 7 jaar haar huis moest verlaten, besloot zij om het betreffende pand met het ernaast liggende pand (Kerkstraat 285-287 in Amsterdam) tijdelijk te transformeren tot een grandioze installatie. Om plaatsgebonden geschiedenis achter zich te kunnen laten, werd er voor gekozen het pand van onder tot boven af te tasten en vervolgens open te breken.
“Juist door de muren en vloeren, maar ook de gevel te openen, krijgt ‘het huis’ eerder een uitnodigend karakter: van privacy kan geen sprake meer zijn, nu de betrokkenheid van de een bij de ander, door de nabijheid van de buitenwereld, onvermijdelijk is. Om deze naar gewone maatstaven ‘omgekeerde’ situatie te benadrukken heeft Johan Lammerink, decorontwerper, de gevel door middel van een steiger en ladder constructie begaanbaar gemaakt. Keek men voorheen van binnen naar buiten, door langs de gevel te wandelen is nu het tegenovergestelde effect bereikt. Daarbij wordt de eenieder bekende, maar veelal afkeurenswaardig bevonden neiging tot voyeurisme gestimuleerd, dankzij de in de buitenmuur aangebrachte (kijk)gaten, die een vertekend uitzicht bieden op het interieur. Zo valt, vanaf de buitenkant te zien, wat er binnen gaande is.” (Ellen Jansen) Bron: Uit de catalogus, stichting Eiland presenteert 'open huis', 20 tot en met 27 maart 1988, Ellen Jansen.
Helemaal bovenin de steiger stond je op zolder- en dakgoothoogte. In het water in de dakgoot leek je in de geschiedenis van het pand te kijken: oude afbeeldingen van mensen op glasplaten glinsterden je als schimmen tegemoet.
Catalogus- en steigerconcept voor Inkijk / steigermaterialen, roosters, lenzen, lampen, filters, hout, glas, plexiglas, plastic, staal / 6x15x4m / 1988
De verticale steigerbuizen volgden het ritme van de ramen en de verticale stenen penanten daartussen. De diagonalen gaven het ritme van de trappen en de opgaande beweging aan. Een aantal horizontale steigerbuizen en diagonalen dwars op het uiteinde was omkleed met rood plastic. Met elkaar gaven ze vanaf een fictief punt aan de overkant van de straat (op ooghoogte) de onderkant van de ramen aan. Ze benadrukten, stimuleerden en begeleiden het voyeuristisch naar binnen kijken.
De rode steigerbuizen op de kop van de steiger gaven van een afstand nog een dimensie aan de steigerconstructie. Ze verbeelden de zeillatten van een onder vol zeil wegvarende jonk. Dit deel van het concept, dat ‘s avonds werd verlicht door een rode lantaarn in een verticale hoge ‘mast’, was een ode aan de vertrekkende Liesje die een speciale binding met Azië had.
Naar binnen kijken bij Inkijk / steigermaterialen, roosters, lenzen, lampen, filters, hout, glas, plexiglas, plastic, staal / 6x15x4m / 1988
Vanaf de steiger kon er op verschillende plaatsen en manieren worden ingekeken: naar binnen kijken en gluren. Door middel van gaten in de gevel, vaak voorzien van spiegels en lenzen, keek je terug in de geschiedenis van de huizen of juist naar een al of niet vertekenende transformatie van de ruimten door een kunstenaar.
Naar binnen kijken bij Inkijk / steigermaterialen, roosters, lenzen, lampen, filters, hout, glas, plexiglas, plastic, staal / 6x15x4m / 1988
Deze 4 foto’s van een gat dat was gemaakt tussen 2 ramen geven een voorbeeld van inkijken. Aan de binnenkant van het gat was een transparant folie opgehangen met daarop een deelafbeelding van een oorspronkelijk huiselijk tafereel (Liesje en buurvrouw Alet aan tafel); dat was eerder gefotografeerd vanaf exact dezelfde plek. Van buiten naar binnen kijkend zag je zowel het vroegere huiselijke tafereel, alsook de realiteit op het moment van kijken (in de foto: buurvrouw Alet staand en een houten kunstwerk).
Naar binnen kijken bij Inkijk & vluchtend meubilair / steigermaterialen, roosters, lenzen, lampen, filters, hout, glas, plexiglas, plastic, staal / 6x15x4m / 1988
Bij een tweede voorbeeld waren ondiepe kokers geplaatst voor 2 naast elkaar liggende ramen. Hierdoor kon je in een achterliggende ruimte kijken. Daar was onder de titel vluchtend meubilair door mij het silhouet van een houten tafel geplaatst. Door de ene koker zag je via een lens een tafel die er recht, strak en onbeweeglijk uitzag. Door de andere koker keek je naar dezelfde tafel als een beweeglijk steigerend dier.
Inkijk / steigermaterialen, roosters, lenzen, lampen, filters, hout, glas, plexiglas, plastic, staal / 6x15x4m / 1988 / foto 1 GM
